Czy wiesz, że…?
- …w źle wentylowanym domu jakość powietrza może być kilkukrotnie gorsza niż powietrze w dużym mieście
- …nie jest możliwe wybudowanie domu energooszczędnego (a tym bardziej pasywnego) bez zastosowania rekuperacji
- …powietrze w sypialni lub w pokoju dziecka przez całą noc może być świeże z niskim, zbliżonym do zewnętrznego, poziomem dwutlenku węgla; bez przeciągu, uchylania czy otwierania okien, bez kurzu, hałasu z zewnątrz i bez komarów
- …można mieć w domu świeże powietrze o każdej porze roku bez wychładzania pomieszczeń zimą i bez przegrzewania ich latem
- …można w zaawansowany sposób oczyścić powietrze w domu: nie tylko z kurzu i pyłków, ale także z niechcianych zapachów, a nawet bakterii i wirusów nie wyjaławiając go przy tym, a jedynie dodatkowo wzbogacając w przyjazne dla człowieka jony ujemne występujące naturalnie, np. w lesie
- …w domu z rekuperacją można ugotować aromatyczne danie, upiec rybę: kapuśniak, kalafior, a potem usiąść do stołu i zjeść posiłek nie czując już w powietrzu zapachu gotowania
- … osoby szczególnie wrażliwe na obecność w powietrzu kurzu i zanieczyszczeń (np. alergicy) mogą przebywać w domu bez konieczności narażania się na dolegliwości z tym związane
- …lustro w łazience w domu z rekuperacją po intensywnej kąpieli już po chwili może pozostać krystalicznie czyste bez śladu zaparowania
- … w garderobie, w której nie ma okna, a drzwi są zamknięte, powietrze może być stale pachnące i rześkie, a ciuchy w niej wciąż świeże
Co to jest i jak działa rekuperacja
Rekuperacja jest nowoczesnym, najbardziej zaawansowanym sposobem wentylacji budynków. Jest to mechaniczna zrównoważona wentylacja nawiewno-wywiewna z dodatkową funkcją odzysku ciepła. System rekuperacji oparty jest na centrali wentylacyjnej, czyli na rekuperatorze, którego centrum stanowi wymiennik ciepła. W zależności od rodzaju wymiennika, rozróżnia się kilka rodzajów rekuperatorów z różnymi stopniami odzysku ciepła (maksymalnie do 95%).W systemie rekuperacji powietrze zasysane jest z zewnątrz poprzez czerpnię (otwór w ścianie zewnętrznej), następnie kanałami wentylacyjnymi wchodzi do rekuperatora, gdzie przechodzi przez wymiennik ciepła, w którym odbiera energię z powietrza wywiewanego z pomieszczeń. Następnie powietrze to jest nawiewane do budynku do pomieszczeń takich jak salon, sypialnia czy gabinet.Identyczna ilość zużytego powietrza usuwana jest z pomieszczeń tak zwanych wilgotnych, czyli z łazienek i kuchni. Powietrze zużyte, przechodząc przez wymiennik, oddaje swoją energię do powietrza wchodzącego z zewnątrz nie mieszając się przy tym z nim. Cały proces przebiega bezgłośnie i z minimalnym zużyciem energii. Powietrze rozprowadzane jest po domu kanałami wentylacyjnymi, zwanymi również alternatywnie przewodami wentylacyjnymi.Warto wiedzieć, że rekuperacja nie zastępuje systemu grzewczego, co oznacza, że każdy budynek wyposażony w rekuperację, musi i tak posiadać niezależny system grzewczy: piec gazowy, ogrzewanie elektryczne, pompę ciepła, ogrzewanie nadmuchowe, kominkowe, czy inne. Przy spełnieniu określonych warunków i przy wzbogaceniu systemu rekuperacji o GWC lub system chłodzący rekuperacja może być sposobem na efektywne chłodzenie budynku.Na poniższym rysunku na czerwono oznaczono punkty wywiewne (anemostaty wywiewne), a na niebiesko nawiewne.
W systemie rekuperacji powietrze, które jest nawiewane do domu, jest filtrowane. Zanim trafi do pomieszczeń, przechodzi przez filtry umieszczone wewnątrz rekuperatora przy wymienniku, które oczyszczają nawiewane powietrze zatrzymując większość zanieczyszczeń, takich jak insekty, pył i kurz. Do wyboru są rożne klasy filtracji: podstawowe, średni i zaawansowane. Więcej o filtrach 
Dlaczego nie tradycyjna wentylacja grawitacyjna?
Ponieważ nie wspomagana niczym wentylacja grawitacyjna nie działa, jak powinna. A jeżeli jest wspomagana (nawiewniki w oknach, napowietrzaki, rozszczelnienia, nasady kominowe, kratki wyciągowe, etc.) – straty energetyczne/ucieczka ciepła/marnotrawstwo energii w budynku wentylowanym grawitacyjnie w miesiącach od września do kwietnia są bardzo wysokie. Wentylacja grawitacyjna dyskwalifikuje budynek jako budynek energooszczędny. Wybudowanie budynku pasywnego bez rekuperacji jest niemożliwe.Prawidłowe funkcjonowanie wentylacji grawitacyjnej uzależnione jest od wielu czynników, między innymi od warunków pogodowych. Wentylacja grawitacyjna powinna być wspomagana w okresach, gdy nie ma wiatru, a temperatura na zewnątrz wynosi powyżej 12oC (czytaj więcej nt. prawidłowo zaprojektowanej wentylacji grawitacyjnej w domu jednorodzinnym).Główne wady wentylacji grawitacyjnej – podsumowanie:
- brak wymiany powietrza w okresach, gdy temperatura zewnętrzna wynosi ponad 12oC: nie występuje wtedy różnica ciśnień i naturalne ciągi powietrza nie występują
- jeżeli wentylację grawitacyjną wspomożemy rozszczelniając okna, następuje duże wychładzanie budynku zimą: nawiewane do domu powietrze, szczególnie przy niskich temperaturach zewnętrznych, może być bardzo uciążliwe z dwóch powodów: raz z powodu temperatury (czasami nawet -20oC!), dwa z powodu intensywności przepływu, którego przy wentylacji grawitacyjnej nie można do końca kontrolować
- odwrócenie prawidłowego kierunku przepływu powietrza: z okien do kominów wentylacyjnych (czuć wtedy, że zimne powietrze jest nawiewane przez kratki wentylacyjne); dzieje się tak dlatego, że okna są szczelne i nie wpuszczają powietrza z zewnątrz
- straty energetyczne: wytworzone przez system grzewczy ciepło bezpowrotnie ucieka przez komin
- brak kontroli nad intensywnością wymiany powietrza: w okresach, gdy różnica ciśnień jest największa (zimą) dochodzi do intensywnej ucieczki powietrza i w efekcie do nadmiernego wychładzania budynku
- często występujące tzw. ciągi wsteczne w kanałach wentylacji grawitacyjnej, kiedy to powietrze zamiast wychodzić z pomieszczeń, jest do nich nawiewane powoduje, że kratki wentylacyjne są szczelnie zaklejane taśmą: wtedy dom jest jak termos – nie ma wentylacji
Czy rodzaj projektu domu ma znaczenie dla systemu rekuperacji?
Rekuperację można wykonać w każdym domu: małym, a nawet bardzo małym (30 m2), dużym, a nawet ogromnym (1000 m2), średnim, parterowym, piętrowym, starym, nowym, drewnianym, kontenerowym, ogrzewanym gazem lub słomą, pompą ciepła lub kominkiem. Diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach… Wydawałoby się, że najłatwiej jest zaprojektować i wykonać system rekuperacji w domu parterowym, tj. w domu bez poddasza użytkowego. Wtedy całe poddasze nieużytkowe spożytkować można na rozprowadzenie kanałów wentylacyjnych, które przez strop wchodzić będą do pomieszczeń na parterze.Nie trzeba wtedy liczyć się z koniecznością wykonania jakiejkolwiek zabudowy: tylko przejścia przez sufit. Teoretycznie. W praktyce bowiem wykonanie rekuperacji w domu parterowym może być trudniejsze i bardziej kosztowne. Przede wszystkim dlatego, że dom parterowy wymaga położenia większej ilości metrów bieżących instalacji, po drugie dlatego, że zaprojektowanie i wykonanie stosunkowo długiej instalacji wymagać będzie dużej wiedzy fachowej i kunsztu inżynierskiego.Szczególnie jeśli chodzi o uzyskanie wymaganej ilości powietrza na końcówkach długich odcinków instalacji, co z kolei bezpośrednio związane jest z prawidłowym wentylowaniem pomieszczenia.Instalacja rekuperacji: wybierz pomiędzy
- klasyczną izolowaną na kanałach stalowych
- nowoczesną NeoFlex®GOLD System, w 100% z tworzywa, o najwyższej klasie szczelności D
- ekologiczną Climate Recovery: niezwykle lekką i cichą wytwarzaną z odzyskanego z recyklingu szkła i piasku:
- NeoFlex®STD z przewodów z tworzywa (PE) i stali ułożona pod sufitem
Sufity podwieszane służące do ciekawej aranżacji przestrzeni posłużyły w tym domu również do schowania kanałów wentylacyjnych.Wyzwaniem może być zaplanowanie instalacji w domu z dachem płaskim: tu nie ma bowiem miejsca na ukrycie kanałów. Budując taki dom dobrze jest – zarówno do przygotowania projektu systemu, jak i do wykonania samej instalacji – zatrudnić doświadczoną firmę instalacyjną z zapleczem inżynierskim, która maksymalnie zoptymalizuje trasy prowadzenia kanałów tak, by zabudowa występowała okazjonalnie, lub by nie było jej wcale.Kanały wentylacyjne schodzące z poddasza nieużytkowego, przez pomieszczenia na I kondygnacji do pomieszczeń na parterze zabudowuje się najczęściej płytą gipsowo-kartonową. Tu znowu ważne jest doświadczenie projektanta systemu rekuperacji, który będzie potrafił tak je dobrać i poprowadzić, że będą miały na tyle niewielkie średnice oraz będą schodzić w takich miejscach, że będą praktycznie niezauważalne – patrz zdjęcie poniżej.Dla inwestorów, dla których istotne jest schowanie absolutnie wszystkich kanałów wentylacyjnych, których trasy przebiegają na obszarze przestrzeni zamieszkanej, istnieje jeszcze druga możliwość: system dystrybucji powietrza oparty na nowoczesnych przewodach polietylenowych, które całkowicie chowa się w przegrodach budowlanych: ścianach, stropach czy posadzkach. Średnice takich przewodów wynoszą zaledwie 90 mm i 63 mm. Więcej o nowoczesnych przewodach wentylacyjnych w kolejnym rozdziale.
Instalacja wykonana w systemie NeoFlex®GOLD z wysokiej jakości przetworzonego polietylenu o średnicy 64 mm pozwala na zalanie instalacji rekuperacji w posadzceRodzaje rekuperatorów i kanałów wentylacyjnych. Rekuperator – czym kierować się przy wyborze.
Przy budowie domu warto wziąć pod uwagę rekuperatory, które zapewniają najwyższy odzysk energii, więc rekuperatory z wymiennikami przeciwprądowymi lub obrotowymi. Ich sprawność nie jest mniejsza niż 80%, co ma znaczący wpływ na koszty ogrzewania budynku. O rodzaju rekuperatora decyduje wymiennik ciepła, od którego zależy efektywność odzysku ciepła. Wymiennik najczęściej zbudowany jest z tworzywa sztucznego lub z aluminium.Zasada działania wymiennika płytowego (krzyżowego lub przeciwprądowego) polega na przepływie ciepłego i zimnego powietrza wąskimi przylegającymi do siebie kanalikami, dzięki czemu dochodzi do wymiany energii cieplnej między powietrzem nawiewanym do pomieszczeń a wyciąganym z nich. W wymiennikach obrotowych dochodzi do zjawiska tzw. akumulacji energii, która – dzięki wolnemu obrotowi wymiennika – oddawana jest do powietrza nawiewanego.Najczęściej stosowane w domowych centralach wentylacyjnych rodzaje wymienników ciepła:
- wymienniki przeciwprądowe – kanaliki ułożone są równolegle, a powietrze przepływa w nich w przeciwnych kierunkach, dzięki czemu otrzymuje się korzystniejszy rozkład temperatur na powierzchni wymiennika, sprawność: 80 – 96% w zależności od przyjętej normy
- wymienniki obrotowe – obracający się bęben pobiera ciepło z sekcji wyciągowej centrali i po nagrzaniu swojej powierzchni i dokonaniu obrotu oddaje zakumulowane ciepło powietrzu świeżemu; ze względu na konstrukcję wymiennika, niewielka część powietrza wyciąganego miesza się z powietrzem nawiewanym; oprócz ciepła w tego rodzaju wymiennikach przekazywana jest również wilgoć , sprawność: 80 – 88%,
- krzyżowe: zbudowane z kanalików ułożonych prostopadle, czyli w układzie krzyżowym, sprawność: 50 – 60%,
- – wymienniki entalpiczne (oprócz ciepła odzyskują również wilgoć; występują jako krzyżowe lub przeciwprądowe).
Instalacja – najpopularniejsze rodzaje instalacji wentylacyjnej
Zdarza się, że dla najtańszych instalacji na rynku do dyspozycji są jeszcze okrągłe przewody miękkie, tzw. fleksy; zbudowanie całości instalacji wentylacyjnej na fleksach to zdecydowany przeżytek i żaden szanujący się instalator ani tego nie proponuje klientom, ani nie wykonuje; miękkie, pozbawione jakiejkolwiek możliwości wyczyszczenia, narażone na ogromne ryzyko uszkodzenia podczas kładzenia instalacji oraz na powstanie zagięć, co upośledza transport powietrza; jest to po prostu nieco tylko grubsza folia aluminiowa, w którą na co dzień pakujemy kanapki, z odrobioną wełny mineralnej jako izolacją;
Miękkie przewody wentylacyjne, tzw. fleksy zdecydowanie odradzamyOkrągłe kanały sztywne stalowe, tzw. spiro: najczęściej obecnie używane; gwarantują zachowanie dokładnej trasy prowadzenia instalacji i zachowania nienaruszonych średnic, eliminują właściwie w 100% ryzyko powstania uszkodzeń podczas montażu; zaizolowane warstwą wełny mineralnej stanowią doskonały materiał do budowy instalacji wentylacyjnych; dają się wyczyścić i umożliwiają wykonanie rewizji: dostępu do wnętrza kanału; ich duże średnice: od 80 do 350 mm mogą stanowić wyzwanie dla niedoświadczonej firmy instalacyjnej, która z uwagi na brak umiejętności dostosowania odpowiedniej średnicy kanału, wybierze jeden rozmiar dla całej instalacji, co prawie zawsze oznacza nieodpowiedni stopień zwentylowania pomieszczeń i ostateczny brak komfortu klimatycznego; z kanałami ze stali jest jeszcze jeden problem: trzeba umiejętnie zaprojektować trasy ich prowadzenia, by zminimalizować konieczność zabudowy g-k czy wykonywania sufitów podwieszanych
Instalacja rekuperacji ze stalowych okrągłych izolowanych kanałów wentylacyjnych Spiro: instalacja prowadzona na poddaszu nieużytkowym.Polietylenowe przewody wentylacyjne: zdobywają coraz więcej zwolenników; dzięki niewielkim średnicom: 64mm i sztywnej konstrukcji można je całkowicie schować w przegrodach budowlanych: tynkach, ścianie, w stropie; nie wymagają praktycznie żadnych kompromisów architektonicznych: są zupełnie niewidoczne; higieniczne, trwałe i odporne na jakiekolwiek uszkodzenia; te najlepszej jakości posiadają najwyższą klasę szczelności D i – co bardzo ważne – są wykonane w całości z polietylenu.
Instalacja rekuperacji wykonana w systemie NeoFlex®STD z przewodami z polietylenu i kształtkami z metalu: przed zaizolowaniem.
Zaizolowana instalacja rekuperacji w systemie NeoFlex®STD prowadzona na poddaszu.
Fragment instalacji systemu rekuperacji wykonanej w systemie NeoFlex®GOLD o najwyższej klasie szczelności i antybakteryjności.Prawidłowo wykonana instalacja z kanałów stalowych (Spiro) lub nowoczesnych przewodów polietylenowych (PE) ma niemal identyczną trwałość i wartość. Dodatkowo przewody polietylenowe od wewnątrz pokryte są antybakteryjną warstwą ochronną, co sprawia, że na ich powierzchni zbiera się mniej bakterii niż na stali.Wybierając rodzaj instalacji należy również wziąć pod uwagę zamiar całkowitego ukrycia instalacji. Przy wyborze nowoczesnych przewodów polietylenowych nie ma ryzyka, że trzeba będzie wykonać ewentualną zabudowę kanałów (stalowych). Reszta praktycznie nie ma znaczenia: oba materiały są tak samo wytrzymałe i tak samo dedykowane do budowy trwałej instalacji wentylacyjnej, którą za 12-15 lat skutecznie można wyczyścić bez narażenia się na jakiekolwiek ryzyko uszkodzenia kanałów.Nowy poziom instalacji wentylacyjnej: system Climate Recovery
Hitem ostatnich lat pozostaje nowoczesny, ekologiczny i niezwykle cichy system Climate Recovery, który już w procesie produkcji zostaje zaizolowany.Jego parametry izolacyjności, zarówno dźwięku, jak i wilgotności pozostawiają daleko w tyle inne systemy wentylacyjne. Climate Recovery jest:- niepodatny na korozję
- bardziej cichy: redukcja hałasu w kanale nawet o 6dBA/mb
- zaizolowany już w procesie produkcji
- maksymalnie szczelny: posiada najwyższą klasę szczelności D
- umożliwia dezynfekcję na mokro i chlorowanie
- posiada aż 6 patentów: chronione są m.in.: kształt, właściwości i materiał kanałów, ich metoda wytwarzania oraz sama folia zewnętrza i wewnętrzna zabezpieczająca kanały
System rekuperacji wykonany w systemie Climate Recovery ma najlepsze parametry izolacyjności i dźwiękochłonności.Co można wykonać w instalacji Climate Recovery- Całą instalację wentylacyjną.
- Fragment instalacji wentylacyjnej na odcinkach dolotowych do rekuperatora w kierunku czerpni i wyrzutni oraz do rozdzielaczy (pozostałą część instalacji wykonuje się wtedy ze stali lub w systemie z tworzywa: NeoFlex®GOLD lub NeoFlex®STD).
- Tłumiki na kanałach dolotowych do i z rekuperatora (zamiast tłumików wykonanych z odcinków kanałów miękkich).
Rekuperacji nie widać i nie słychać, ale… czuć
Instalacja rekuperacji po montażu jest niewidoczna – jak pozostałe instalacje w domu: wodna czy elektryczna. Rekuperator umiejscowiony jest w garażu, na poddaszu, w pralni lub innym pomieszczeniu gospodarczym. Punkty nawiewne i wywiewne umieszczone są w suficie lub w ścianie – są niemal niewidoczne. Sterownik rekuperatora pozostaje dyskretnie umiejscowiony na ścianie, w miejscu wybranym przez inwestora: rekuperacji w domu nie widać.Uwierzcie jednak, że rekuperację czuć. Świeże, czyste powietrze ciągle i wciąż przez całą dobę dostarczane jest do pomieszczeń. Identyczna jego ilość powietrza jest usuwana za pomocą anemostatów wywiewnych. Świeżość bez otwierania okien (choć okna oczywiście otwierać można!), w dzień i w nocy. Uważa się, że to podstawowa korzyść z rekuperacji. Druga to oszczędności na ogrzewaniu: do 50% w okresie grzewczym, ponieważ rekuperator odzyskuje wytworzone ciepło i przekazuje je do powietrza nawiewanego.
Temperatura świeżego powietrza czerpanego z zewnątrz: minus 11,5 stopnia. Po przejściu przez rekuperator to samo powietrze ma już temperaturę plus 17 stopni.Jedynym widocznym na zewnątrz budynku elementem zamontowanego systemu rekuperacji jest czerpnia i wyrzutnia. Są to dwa oddalone od siebie niezależne otwory w ścianie budynku. Ich średnica wynosi 250 lub 315 mm. Przez czerpnię powietrze jest zaciągane do rekuperatora, przez wyrzutnię powietrze jest usuwane. Najczęściej oba otwory usytuowane są w bocznej ścianie budynku.
- Standardowa czerpnia i wyrzutnia systemu rekuperacji.
- Czerpnia/wyrzutnia Luna: ciekawy kształt z dodatkowym okapnikiem chroniącym elewację przed powstawaniem zacieków od deszczu.
Energooszczędny dom z pompą ciepła i rekuperacją nie posiada w ogóle kominów.Gdy system rekuperacji jest dobrze zaprojektowany, prawidłowo wykonany i wyregulowany zgodnie z projektem – z właściwie umiejscowionym rekuperatorem oraz z rekuperatorem dobrej jakości i wystarczającej dla danego domu mocy, jest niesłyszalny.DOBRY SYSTEM REKUPERACJI JEST NIESŁYSZALNY, ZARÓWNO W DZIEŃ, JAK I W NOCY.Owszem, dźwięk przepływu powietrza w kanałach generuje niemal niesłyszalny szum. Szum ten zaliczany jest do rodzaju tzw. „white noise”, czyli białego hałasu, który raczej uspokaja i wycisza, niż przeszkadza. Nasilenie tego dźwięku porównać można czasami do lekkiego szmeru przepływającej w grzejnikach wody. Zależy ono również od tego, na którym biegu pracuje rekuperator: Na trybie nieobecności i na biegu I nie słychać nic, na II również jest cicho i nie słychać dźwięku przepływającego powietrza.Na biegu III, który służy do czasowego intensywnego przewietrzenia pomieszczeń (np. po kąpieli, czy przypalonym bigosie), słychać szum, jednak z biegu tego nie należy korzystać w normalnym trybie użytkowania domu, a jedynie w określonych, krótkich okresach czasu. Dźwięk rekuperacji z powodzeniem zagłusza w tym przypadku włączony okap kuchenny.W domu z rekuperacją panuje trudny do przecenienia klimat permanentnej świeżości. Nic dziwnego: powietrze jest wymieniane non-stop, co oznacza, że cały czas oddycha się świeżym, zewnętrznym powietrzem, co ma niebagatelny wpływ na zdrowie i samopoczucieBadania domu bez rekuperacji i z rekuperacją
W domach z wentylacją grawitacyjną, przy zamkniętych oknach, po kilku godzinach snu, jakość powietrza zdecydowanie się pogarsza. W pomieszczeniu sypialni stężenie dwutlenku węgla już około 3 w nocy przekracza wartość 2500 ppm!* Obrazuje to wykres 1. *ppm to skrót od: parts per milion; jest to światowa jednostka stężenia gazu w powietrzu: poziom komfortu określany jest na maksymalnie 650 ppmBadanie wykonano w dwóch bardzo zbliżonych warunkach we wrześniu 2013 r. W obu wykresach poziom dwutlenku węgla oznaczony jest niebieską linią.
Wykres 1 pokazuje start z pozycji około 1000 ppm i stały wzrost stężenia CO2 w pomieszczeniu aż do około 2800 ppm. Warto zwrócić uwagę na rosnący w ciągu całej nocy poziom wilgoci w powietrzu (kolor zielony)
Wykres 2 pokazuje start z pozycji około 900 ppm i utrzymanie się stężenia CO2 na tym samym poziomie w pomieszczeniu przez całą noc aż do 7 rano. Na podobnie stałym poziomie pozostaje poziom wilgoci w powietrzu (kolor zielony).Czym grozi brak wentylacji w domu
W zamkniętych pomieszczeniach przebywamy znakomitą większość naszego życia. Praca – co najmniej 8 h, potem szybko do samochodu, tramwaju, autobusu i do domu – by tam spędzić wieczór i całą noc. Nawet, gdyby dodać do tego codzienny godzinny spacer i pracę w ogródku, w zamkniętych pomieszczeniach spędzamy ponad 20 godzin na dobę! Czy często zastanawiamy się, jakiej jakości jest powietrze, którym wtedy oddychamy?Najczęściej nasycone dwutlenkiem węgla, z dużym poziomem wilgoci, kurzu i innych alergenów, których… nie czujemy. Powietrze bowiem, w odróżnieniu od wody i pożywienia, jest najsłabiej przez człowieka percepowane. Być może dlatego, że go nie widać, nie można nadać mu atrakcyjnej formy ani koloru, nie można go wypić ani posmakować, wysokiej jakości czyste powietrze najczęściej też nie pachnie. To jednak od niego przede wszystkim zależy dobre samopoczucie i zdrowie człowieka.
Zanieczyszczone powietrze może być bardzo niebezpieczne, gdyż zawarte w powietrzu bakterie, wirusy, roztocza, pleśnie, grzyby oraz toksyny przedostają się do organizmu podczas oddychania i mogą być przyczyną powstawania wielu schorzeń w obrębie układu oddechowego, np. bardzo niebezpiecznych alergii. Stąd już bardzo blisko do złego samopoczucia: senności, bólu głowy, drażliwości, zmęczenia, przeziębień, chorób, bezsenności i całej listy innych dolegliwości.
Roztocze kurzu domowego (łac. Acari). Posiada aparat gębowy przystosowany do gryzienia lub ssania (również krwi).Powietrze w pomieszczeniach jest 8-10 razy bardziej zanieczyszczone niż powietrze na zewnątrz. Jedynym ratunkiem na pozbycie się zanieczyszczonego powietrza z domu jest regularne wietrzenie pomieszczeń. Najczęściej jednak tego unikamy, szczególnie zimą, słusznie zresztą obawiając się przeziębień oraz podwyższonych rachunków za ogrzewanie. Latem również nie jest lepiej, szczególnie, gdy w pomieszczeniu jest klimatyzacja, która daje tylko złudne wrażenie świeżości. Chłodzone powietrze krąży bowiem w obiegu zamkniętym przy szczelnie zamkniętych oknach! Wystarczy sobie wyobrazić, jakie po 6-8 h pracy jest w nim stężenie dwutlenku węgla.
Pierwsza oznaka źle działającej wentylacji w domu: skroplona para wodna na wewnętrznej szybie w oknie.Brak prawidłowej wentylacji pomieszczeń prowadzić może również do zaawansowanego rozkwitu pleśni i grzyba na ścianach. Wtedy ratunku już nie ma: trzeba zrobić generalny remont.
Dom z wentylacją grawitacyjną
Wybudowanie w obecnych czasach domu z wentylacją grawitacyjną porównać można do… zakupu pralki „Frania” zamiast nowoczesnego automatu (tak, tak, „Franię” wciąż można kupić!). Nie kosztuje dużo i… pierze. To tak samo jak z wentylacją grawitacyjną: kiedyś się sprawdzała, nie kosztuje dużo (pozornie) i też wentyluje (najbardziej zimą). Tyle, że zarówno „Frania”, jak i wentylacja grawitacyjna działają przestarzale!Dawno też przestały dostatecznie dobrze spełniać swoje zadanie i nie nadają się do nowoczesnego, energooszczędnego domu. Wentylacja grawitacyjna działa, ale nie zawsze tak, jak powinna: najmocniej wentyluje zimą wyciągając z domu wytworzone przez system grzewczy ciepło, natomiast niemal wcale nie działa latem. Niby można otworzyć okna, by przewietrzyć, ale nie robimy tego za często, bo hałas, komary, złodzieje i przeciągi. Po prostu: zakup „Frani” i wentylacji grawitacyjnej w dzisiejszych czasach jest całkowicie pozbawiony sensu!Tak samo, jak bez sensu jest rezygnacja z montażu rekuperacji w nowym, energooszczędnym budynku. Tym bardziej, że dom buduje się przecież na lata, a za kilka lat rekuperacja będzie już standardem – o ile nie obowiązkiem – w każdym domu.
„Frania” jest jak wentylacja grawitacyjna: działa, ale z pewnością można zrobić to lepiej.Specjaliści z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wydając w roku 2013 obszerny dokument dotyczący wymagań technologicznych zastosowanych podczas budowy domu spełniającego kryteria programu dopłat (więc energooszczędnego lub pasywnego) oszacowali, że straty ciepła przez otwory wentylacyjne sięgać mogą nawet 56% strat energii cieplnej domu ogółem!Oznacza to, że montując rekuperację, straty te zostaną wyeliminowane przy jednoczesnym wysokim komforcie klimatycznym. To dlatego rekuperacja stała się obowiązkowym elementem każdego domu zakwalifikowanego do programu dopłat. Bez niej nie ma po prostu energooszczędnego i komfortowego domu.
Straty na wentylację sięgać mogą 55-60% ogólnych strat cieplnych energooszczędnego budynku.Oszczędności na ogrzewaniu, jakie można uzyskać dzięki rekuperacji to dopiero jedna strona medalu: dużo większym dobrodziejstwem posiadania rekuperacji jest stale wymieniane i filtrowane powietrze z niską zawartością dwutlenku węgla – podstawowy element zdrowego domu. Zanieczyszczenie powietrza wewnątrz pomieszczeń określane jest przez Ministerstwo Środowiska jako zawartość w powietrzu pomieszczeń zamkniętych zanieczyszczeń fizycznych, chemicznych i biologicznych, które naturalnie nie występują w powietrzu zewnętrznym.Stopień tych zanieczyszczeń tylko pośrednio zależny jest od jakości powietrza zewnętrznego. W głównej mierze odpowiedzialne za niego są substancje emitowane przez wyposażenie domowe (meble, wykładziny, okna), chemię domową (farby, środki do czyszczenia) oraz ludzi – głównych „producentów” dwutlenku węgla oraz wilgoci w zamkniętych pomieszczeniach. Do podstawowych składowych zanieczyszczeń powietrza wewnętrznego należą: dym tytoniowy, radon, gazy, chemikalia, dwutlenek węgla, wilgoć oraz alergeny, czyli kurz z całym jego wszechświatem: roztoczami, bakteriami, wirusami, a także zarodnikami pleśni i grzybów.Dwutlenek węgla uważa się za podstępny rodzaj zanieczyszczenia. Jest on ubocznym produktem spalania i oddychania ludzi. W temperaturze pokojowej gaz ten jest bezbarwny i bezwonny, a jego wysokie stężenie odbierane jest jako uczucie zaduchu w pomieszczeniu. Przy minimalnym przekroczeniu stężenia CO2 w pomieszczeniach, człowiek staje się senny, często do objawów dołącza się ból głowy, nudności i ogólne złe samopoczucie. Przy maksymalnym stężeniu tego gazu dochodzi do nieodwracalnego niedotlenienia mózgu i śmierci.
Jakość powietrza w pomieszczeniach jest kilkukrotnie gorsza niż jakość powietrza na zewnątrz, co jest niezaprzeczalnym dowodem na brak dostatecznej wentylacji w budynkach. Stąd już bardzo niedaleko do nasilającego się w ostatnich latach zjawiska Syndromu Chorego Budynku – Sick Building Syndrome. Syndrom ten pojawia się wszędzie tam, gdzie w wyniku zastosowanych nowoczesnych technologii (szczelne ściany, okna, klimatyzacja w zamkniętym obiegu powietrza) doszło do znacznego pogorszenia jakości powietrza wewnętrznego.Zastanów się, jakim powietrzem chcesz oddychać. Przyjmuje się, że w zamkniętych pomieszczeniach człowiek spędza 90% swojego życia.„Podejmowanie z pozoru mało istotnych działań, takich jak wentylowanie zamkniętych pomieszczeń, może przyczynić się do poprawy jakości otaczającego nas powietrza – mówi Erik Lebert z Krajowego Instytutu ds. Zdrowia Publicznego i Środowiska (RIVM) w Holandii. Jednak niektóre z działań, które podejmujemy w dobrej wierze, mogą w rzeczywistości wywierać negatywne skutki. Pomieszczenia należy wentylować, ale należy też zachować przy tym umiar, ponieważ tego rodzaju działania prowadzą do znacznej utraty energii. Prowadzi to do konieczności ponownego ogrzania pomieszczenia i zużycia dodatkowej ilości paliw kopalnych, a tym samym do wygenerowania dodatkowych zanieczyszczeń powietrza”.Rekuperacja jest odpowiedzią na ten apel: efektywne wentylowanie bez strat energii.
Dodatkowe możliwości rekuperacji
Montaż rekuperacji stwarza inwestorowi dodatkowe możliwości podwyższenia jakości powietrza wewnętrznego. Należą do nich:- Gruntowy wymiennik ciepła
Gruntowy wymiennik ciepła spełnia dwie funkcje: wstępnie podgrzewa powietrze zimą oraz schładza je latem. Robi to zanim jeszcze powietrze trafi do rekuperatora – stanowi więc dla systemu rekuperacji z jednej strony dodatkową ochronę antyzamrożeniową (oprócz nagrzewnicy wstępnej, w którą w standardzie wyposażony być powinien każdy rekuperator), z drugiej zaś podnosi komfort klimatyczny latem, dodatkowo schładzając nawiewane powietrze. Więcej o gwc
Zamontowany gruntowy wymiennik ciepła (z lewej) z rekuperatorem AERISnext 350 (z prawej).
- Jednostka chłodząca
ARTIC to urządzenie chłodzące wyposażone w pompę ciepła służące do schładzania powietrza nawiewanego w systemach wentylacji nawiewno-wywiewnej. Urządzenie montuje się na rekuperatorze. Jednostka dostępna jest wyłącznie dla rekuperatorów AERISnext 600.
Rekuperator AERISnext 600 (na dole) z jednostką chłodzącą ARTIC (na górze).
- System antysmogowy z elektrofiltrem ALPHAclear.
Ten nowoczesny i niezwykle skuteczny modułowy filtr powietrza umieszczony jest na kanale transportującym
świeże powietrze z zewnątrz do domu. Znajduje się on za rekuperatorem, co sprawia, że powietrze filtrowane jest
podwójnie: raz w filtrach rekuperatora, drugi raz w filtrze. Oczyszcza ono powietrze z cząsteczek zawieszonych smogu i kurzu, roztoczy, wirusów oraz bakterii, przy czym oczywiście zupełnie go nie wyjaławia. Dba także o czystość w samych kanałach wentylacyjnych. Dodatkowo również wzbogaca nawiewane powietrze w korzystne dla człowieka jony ujemne. Po zastosowaniu dodatkowego filtra węglowego eliminuje z powietrza jakiejkolwiek zapachy.
ALPHAclear oczyszcza nawiewane powietrze ze wszystkich szkodliwych substancji, w tym ze smogu.
- Nawilżacz powietrza NUBO
Zamontowany gruntowy wymiennik ciepła (z lewej) z rekuperatorem AERISnext 350 (z prawej).
Rekuperator AERISnext 600 (na dole) z jednostką chłodzącą ARTIC (na górze).
ALPHAclear oczyszcza nawiewane powietrze ze wszystkich szkodliwych substancji, w tym ze smogu. 
Nawilżacz powietrza NUBO utrzymuje pożądany, stały poziom wilgotności powietrza.Kolejnym sposobem na wyeliminowanie problemu z niską wilgotnością jest zakup rekuperatora z przeciwprądowym wymiennikiem entalpicznym, czyli takim, który oprócz ciepła odzyskuje wilgoć. Taki rekuperator różni się od ‘zwykłego’ materiałem, z jakiego został wykonany wymiennik. Opcję z wymiennikiem entalpicznym posiadają wszystkie rekuperatory AERISnext. Rekuperator entalpiczny nie wytwarza wilgoci samodzielnie, a odzyskuje ją z powietrza wyciąganego z pomieszczeń. Wymiennik taki przekazuje około 60% wilgoci z powietrza usuwanego z budynku (odzysk wilgoci odbywa się z łazienek, kuchni czy pralni) do powietrza wchodzącego. Inny rodzaj rekuperatorów: z wymiennikiem obrotowym również skutecznie odzyskuje wilgoć z powietrza wywiewanego. Więcej o wymienniku entalpicznym
Najważniejsze, czyli… jak wybrać właściwą firmę instalacyjną
- Po pierwsze: Umiejętności i doświadczenie Wybierz firmę z zapleczem inżynierskim i dużym doświadczeniem. To da gwarancję, że wszystkie możliwe przez nią błędy zostały już popełnione. Wybierz firmę, która w ofercie ma nieco więcej niż tylko jeden system i która na podstawie rozmowy z Tobą oraz na podstawie analizy projektu Twojego domu doradzi najbardziej odpowiedni produkt dla Ciebie. Nie oszczędzaj na usłudze – oszczędności bowiem, w przypadku popełnienia poważnych błędów – mogą okazać się boleśnie iluzoryczne.
- Po drugie: projekt Niezbędny! Bez papierowej wersji projektu nie zgadzaj się na rozpoczęcie prac. Zadbaj o wykonawstwo zgodne z projektem. Najlepiej, jak projekt zrobi ta sama firma, która potem wykona instalację. Więcej o projekcie czytaj w poprzednim rozdziale.
- Po trzecie: rodzaj instalacji Zapomnij o przestarzałej metodzie kładzenia instalacji z tzw. fleksów, czyli miękkich przewodów wentylacyjnych, których potem nie da się wyczyścić, a ryzyko ich uszkodzenia oraz nieprawidłowego ułożenia jest bardzo wysokie. Choć kosztują nieco mniej, ich wartość jest dużo mniejsza, a po ich zabudowaniu będziesz mógł już tylko żałować.
- sztywne stalowe i izolowane na całej długości kanały spiro
- nowoczesne instalacje z przewodów plastykowych o małych średnicach, które całkowicie można ukryć w stropie lub posadzce.
- 15% – właściwej mocy i jakości, dobrze dobrany rekuperator;
- 20% – projekt, czyli właściwe zaplanowanie trasy prowadzenia kanałów oraz dobrze wykonane obliczenia inżynierskie uwzględniające rodzaj i wielkość pomieszczeń oraz tysiące innych szczegółów wykonawczych (w tym wyregulowanie instalacji przy jej uruchamianiu)
- 50% – to solidnie wykonany montaż bez jakichkolwiek ustępstw jakościowych i zaniedbań.
Dom z rekuperacją – to proste!
Rekuperacja funkcjonuje praktycznie bez żadnej ingerencji ze strony użytkownika. Gdy sterownik zaprogramowany zostanie w automatycznym trybie pracy, dostosowuje moc pracy rekuperatora do indywidualnych wymagań mieszkańców. By-pass i nagrzewnica wstępna, która jest elementem systemu antyzamrożeniowego działa automatycznie. Jedyną rzeczą, o jakiej należy pamiętać, to regularna wymiana filtrów i coroczne przeglądy serwisowe.Decydując się jednak na montaż systemu z rekuperatorem, pamiętajmy, że:- okna powinny być szczelne: nie należy wyposażać je w nawiewniki ani inne formy rozszczelnienia,
- drzwi wewnętrzne powinny posiadać otwory lub podcięcia (zresztą podobnie jak przy domu z wentylacją grawitacyjną) by zapewniać przepływ powietrza pomiędzy pomieszczeniami; jest to konieczne, ponieważ wywiewy nie są zlokalizowane we wszystkich pomieszczeniach, więc powietrze musi swobodnie krążyć np. z pokoju do łazienki;
- pomieszczenie, w którym stanie rekuperator, musi być zaizolowane, tj. temperatura w nim, nawet w okresie największych mrozów, nie powinna spadać poniżej +8oC;
- nie może działać inny system wentylacyjny: jeżeli kanały do wentylacji grawitacyjnej zostały już zbudowane, należy je zaślepić;
Dom pasywny w Niemczech – oczywiście bez kominów i z rekuperacją.
W domu z piecem gazowym, kominkiem i rekuperacją komin jest jeden lub najwyżej dwa – ostatecznie wynika to z układu pomieszczeń.Kominek w domu z rekuperacją
W domu wyposażonym w rekuperator wymagane jest zastosowanie kominka z zamkniętą komorą spalania, tzn. takiego, który powietrze do spalania pobiera z zewnątrz. Dodatkowo rekuperatory posiadają zabezpieczenie kominowe, które blokuje możliwość wyłączenia wentylatora nawiewnego, który mógłby spowodować powstanie podciśnienia w budynku i zassanie powietrza z komina. Takie rozwiązanie jest w pełni bezpieczne dla domów z wentylacją wymuszoną, czyli mechaniczną.
Kominek z zamkniętą komorą spalania pobiera powietrze z zewnątrz.Okap kuchenny
Gdy w domu działa mechaniczna wentylacja nawiewno-wywiewna zaleca się przygotowanie niezależnej instalacji wywiewnej dla okapu. Przy dłużej chodzącym urządzeniu, może dojść do wytworzenia niewielkiego podciśnienia, gdyż w stosunkowo krótkim czasie zostanie wyciągnięta z pomieszczenia duża ilość powietrza. Na przewodzie wyrzutowym należy koniecznie zamontować klapę zwrotną uniemożliwiającą napływ powietrza zewnętrznego do pomieszczenia w sytuacji, gdy okap nie pracuje.Podczas długotrwałego używania okapu, pamiętać należy o krótkim otwarciu okna, by wyrównać ciśnienie. Drugim rozwiązaniem jest montaż tzw. pochłaniacza kuchennego, który filtruje powietrze za pomocą filtra przeciwtłuszczowego oraz przeciwzapachowego (węglowego), bez wyprowadzania go na zewnątrz. Nie zaleca się łączenia okapu kuchennego z systemem wentylacyjnym z uwagi na ryzyko zabrudzenia kanałów oraz wymiennika ciepła zanieczyszczonym tłustym powietrzem, które zostaje wyciągane prosto znad kuchenki. Dowiedz się więcej o kominku i okapie w domu z rekuperacjąProjekt rekuperacji – dlaczego jest niezbędny
Nie ma co do tego najmniejszych wątpliwości: projekt to pierwsza i bardzo ważna część prac i to od niego należy zacząć. Najlepsze firmy wykonujące systemy wentylacyjne z rekuperatorem projekt rekuperacji robią zawsze indywidualnie dla każdego budynku i bezwzględnie później przestrzegają jego wykonania.Co zawiera dobrze wykonany projekt rekuperacji:
- właściwie zaplanowane trasy prowadzenia kanałów wentylacyjnych, niezależnie od tego, czy będą to tradycyjne kanały stalowe, czy nowoczesne przewody polietylenowe,
- prawidłowo i zgodnie z polskimi normami wykonane obliczenia inżynierskie: dobór ilości powietrza zapewniający optymalne potrzebne do uzyskania komfortu powietrznego w budynku ilości powietrza z uwzględnieniem przeznaczenia pomieszczeń, ich funkcji, ale również indywidualnych preferencji przyszłego użytkownika,
- idealnie dobrane wielkości kanałów (średnice), które pozwolą na prawidłowy przepływ powietrza (zweryfikowany przy pomiarach po wykonaniu instalacji) w zaprojektowanej wartości; kanały nie mogą być ani niedowymiarowane, ani przewymiarowane,
- odpowiednio dobrany rekuperator: urządzenie o właściwej mocy określanej jako wydajność (podana w m3/h) przy określonym sprężu (podanym w Pa).
Projekt rekuperacji to pierwszy i jeden z najważniejszych kroków na drodze do właściwie działającego systemuDobrze wykonany, oparty na rzetelnych obliczeniach inżynierskich projekt rekuperacji to jednak nie wszystko.Przeczytaj, dlaczego.Ile kosztuje rekuperacja
Koszty inwestycyjne i eksploatacyjne
Cena systemu rekuperacji jest zawsze dla każdego domu wyliczana indywidualnie. Zależy ona w szczególności od metrażu i kubatury domu, ilości i rodzaju pomieszczeń (od tego zależy z kolei ilość punktów nawiewnych i wywiewnych) oraz od ilości pięter.
Na cenę systemu składa się:- cena urządzenia (rekuperatora) z kompletem filtrów,
- cena materiałów zużytych na wykonanie instalacji: kanałów lub przewodów i kształtek wentylacyjnych – jeżeli są potrzebne – kolana, mufy, nyple, trójniki, redukcje; wełny mineralnej do izolacji, taśmy uszczelniającej, elementów mocujących, piany oraz innych elementów montażowych,
- projekt instalacji (zawarty najczęściej w cenie usługi: tu: obliczenia zapotrzebowania na powietrze wentylacyjne, dobór krotności wymian powietrza w poszczególnych pomieszczeniach, wytyczenie trasy prowadzenia kanałów, dobór odpowiedniej mocy rekuperatora),
- usługa montażowa (montaż kanałów, urządzenia, uruchomienie systemu, regulacja, pomiary),
- cena sterownika do rekuperatora,
- ewentualnie dodatkowe wyposażenie systemu: jednostka chłodząca, gruntowy wymiennik ciepła, urządzenie oczyszczające powietrze Oxy, czujniki (wilgotności, dwutlenku węgla).
Jak użytkować dom z rekuperacją
Działanie rekuperacji odbywa się praktycznie bezobsługowo. Instalator, który uruchamia system nie tylko sprawdza, czy w pomieszczeniach zachowane zostały zaprojektowane krotności wymian powietrza, ale programuje – wspólnie z użytkownikiem – sterownik rekuperatora. Od tej pory system działa w trybie automatycznym i nie ma konieczności dokonywania w nim jakichkolwiek zmian.Oczywiście zmiany ustawień są możliwe: do każdego sterownika dołączona być powinna instrukcja obsługi, według której można dokonać zmian. W przypadku sterowników manualnych, nie ma możliwości wgrania programów tygodniowych i zmian dokonuje się ręcznie.
Sterownik ComfoSense do rekuperatora AERISnext.Dom z rekuperacją w większości użytkuje się tak, jakby jej nie było: można otwierać okna i wietrzyć (choć zdecydowanie nie ma takiej potrzeby), można używać okapu kuchennego i palić w kominku. Jest jednak kilka zasad, o których należy pamiętać.W domu z rekuperacją bezwzględnie trzeba:- regularnie sprawdzać czystość filtrów (tutaj zobacz, jak to zrobić)
- koniecznie wymieniać brudne filtry
- raz w roku serwisować urządzenie i sprawdzać poprawność działania systemu (sprawdź, co zawiera przegląd serwisowy)
- pozostawić pracujący rekuperator podczas nieobecności, tj. nie wyłączać rekuperacji nawet przy dłuższych wyjazdach (na panelu sterowania ustawia się wtedy tryb nieobecności, który zachowuje minimalny, ale konieczny przepływ powietrza
- odcinanie dostępu promieni słonecznych latem, szczególnie przez okna połaciowe: czytaj więcej
- zmianę ustawień temperatury komfortu na sterowniku rekuperatora co najmniej 2 x w roku przy zmianie pory ciepłej na zimną i odwrotnie
- nie używanie wysokiego biegu rekuperatora (co oznacza rezygnację z intensywnego przewietrzania) w ciągu dnia podczas wysokich upałów
- intensywne wietrzenie wyłącznie późnym wieczorem i nocą, kiedy temperatura na zewnątrz jest niższa niż wewnątrz
